Lễ cấp sắc 12 đèn của người Dao tại Viễn Sơn

Ngày 25 - 26/9, người dân xã viễn sơn , huyện văn yên (Yên Bái) tưng bừng trong không khí lễ hội quế Văn Yên. Tiêu điểm của lễ hội lần này là tái hiện nghi lễ cấp sắc 12 đèn của dân tộc Dao đỏ. Sự kiện được người dao đỏ coi là đại lễ của dân tộc.

Người Dao quan niệm rằng, con trai phải trải qua lễ cấp sắc từ 3 đèn trở lên mới trở thành người lớn, có tâm, có đức để phân biệt phải trái và được công nhận là con cháu của “Bàn Vương” - tổ tiên của người Dao. Do vậy, bất cứ đàn ông Dao nào cũng phải làm lễ cấp sắc. Còn riêng lễ cấp sắc 12 đèn thì không bắt buộc vì muốn lên bậc này, họ phải học rất nhiều và có một chức thầy cúng nhất định.

Lễ cấp sắc 12 đèn diễn ra với rất nhiều bước như: lễ khai đàn để báo cáo tổ tiên biết lý do của buổi lễ, lễ dâng đèn và thủ tục thông báo tên tuổi, chức vụ của người được cấp sắc, lễ xuất binh, lễ ăn chay (từ lúc vào làm lễ cho đến khi kết thúc, những người được cấp sắc cũng như người đến dự đều phải ăn chay), bước học làm thầy và điệu múa rùa.

Các nghi thức trên được tiến hành tuần tự, hòa theo nhịp điệu của tiếng trống, chiêng, kèn… Sau đó, các thầy đem lễ ra ngoài sân gọi Ngọc Hoàng đến chứng giám bằng tiếng tù và để thông báo bắt đầu vào lễ chính cấp sắc 12 đèn. Tiếp đó là lễ thầy cúng truyền dạy đạo làm thầy cho các trò với yêu cầu làm thầy thì phải có tâm, có đức thì con cháu mới có phúc có lộc.

Điều đặc biệt trong suốt quá trình làm lễ, những người đàn ông được cấp sắc phải ăn ở tập trung một chỗ, không ai được đi đâu xa. Vợ của họ cũng phải ở chung một chỗ. Trước mỗi bữa, những người được cấp sắc đều phải đến trước bàn thờ thần ở giữa gian nhà để vái lạy rồi mới được ăn cơm.

Nghi lễ linh thiêng nhất của lễ cấp sắc 12 đèn gọi là lễ “đăng quang”. Sau khi kết thúc lễ “đăng quang” thầy cúng hướng dẫn các trò bái tổ tiên, rồi họ cùng làm lễ vái lạy thần thánh.

Khi lễ kết thúc, thầy cúng dẫn các trò lên "tồ sên" (nghĩa là thiên đình) để nhận dấu ấn của Ngọc Hoàng và văn bằng âm – dương. 

Đây là bằng cấp cao nhất trong cuộc đời của người đàn ông Dao đỏ. Sau khi làm xong lễ thông báo, các trò cùng vợ lần lượt quỳ dưới chân cầu thang nhận dấu ấn và văn bằng do các thầy cấp cho. Đây là thời khắc linh thiêng và quan trọng. Sau đó, các trò đem một bản đốt đi còn một bản cất kỹ đến khi nào về cõi âm mới được đốt để thánh trời nhận ra và thu nạp họ.

Cuối cùng, mọi người mới mở tiệc ăn mừng những người được cấp sắc. Các thầy và những người đến dự cùng nhau ăn uống chúc mừng thành công của đại lễ cấp sắc 12 đèn.

Nghi lễ cấp sắc 12 đèn chứa đựng nhiều quan niệm giáo dục, triết lý về nhân sinh quan rất có ý nghĩa, hướng thiện con người. Đây là nét văn hóa độc đáo riêng có của dân tộc Dao cần được lưu giữ, bảo tồn và phát huy trong kho tàng văn hóa các dân tộc Việt Nam.