Nằm lọt thỏm dưới những hàng cây cao tỏa bóng mát, nhà nguyện nằm trong khuôn viên Tòa Tổng Giám mục TP.HCM, tọa lạc tại 180 Nguyễn Đình Chiểu, quận 3 được xem là ngôi nhà cổ nhất sài gòn hiện nay.
Ngôi nhà nép mình bên những tòa nhà cao lớn nhưng ngôi nhà gỗ nhỏ nhắn vẫn toát lên vẻ đẹp thuần khiết. Cổng phụ của khuôn viên Tổng Giám mục được đặt trên đường Trần Quốc Thảo, lối vào để du khách được chiêm ngưỡng ngôi nhà cổ hơn 200 năm.
Năm 1799, ngôi nhà được Nguyễn Ánh cho xây dựng làm nơi trú ngụ cho Giám mục Bá Đa Lộc, người dạy học cho hoàng tử Cảnh lúc bấy giờ. Địa điểm xây dựng trước đó của ngôi nhà là bên hữu ngạn rạch Thị Nghè (Thảo Cầm viên bây giờ).
Năm 1864, khu vực Thị Nghè có quyết định xây dựng thành Thảo Cầm viên nên ngôi nhà cổ được dời về khu đất các thừa sai (gần dinh Thống Nhất bây giờ). Năm 1911, khi Tòa Giám mục hiện nay được xây dựng hoàn thành, ngôi nhà được dời về đây và giữ gìn bảo quản đến ngày hôm nay.
Ngôi nhà được làm hoàn toàn bằng gỗ với các bộ khung liên kết, dính chặt khít với nhau bằng kỹ thuật ghép mộng mà không dùng bất cứ cây đinh nào.
Các nét chạm khắc tinh xảo trên những bộ cửa, vách nhà chưa bị bào mòn và còn nguyên vẹn.
Qua thời gian, ngôi nhà được tu sửa và nâng cấp nhằm tránh bị hư hại. Tuy được trùng tu nhưng ngôi nhà vẫn giữ nét nguyên bản vốn có.
Trước kia, qua những lần di dời, hệ thống cột gỗ ngôi nhà được đặt trực tiếp ngay dưới nền gây ẩm mốc và hư hỏng. Qua đợt trùng tu, hệ thống cột chính được đặt dưới những tảng đá chịu lực nhằm đỡ một phần tải trọng và thêm chắc chắn hơn như nguyên bản ban đầu của ngôi nhà.
Ngôi nhà được xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống với ba gian hai chái. Chính diện gian giữa đặt án thờ cầu nguyện, hầu hết các chi tiết bên trong đều được giữ nguyên bản từ hơn 200 năm trước.
Dàn rui lách, vì kèo và hệ thống vách được xếp đặt một cách tinh xảo, chưa có sự tác động nào từ xưa đến nay. Đó là nét độc đáo và giá trị to lớn về lịch sử và văn hóa ngôi nhà.
Họa tiết trang trí được khắc họa tỉ mỉ, công phu đặt ngay cửa chính diện tạo sự cân đối và cổ kính, thể hiện nét sáng tạo độc đáo của người xưa. Mái ngói âm dương của ngôi nhà bị hư hỏng nặng gây dột, tuy nhiên nét cổ kính nơi đây hoàn toàn không bị thay đổi.
Ngày nay, ngôi nhà là nơi hành lễ của các tín đồ Kitô giáo vào những ngày lễ nguyện. Vào chủ nhật hay các buổi sáng trong ngày, ngôi nhà mở cửa để hành lễ. Các tín đồ có thể đến đây tĩnh tâm, cầu nguyện trong ngôi nhà cổ đầy nét độc đáo này.
